آئین یلدا یا شب چله در استان البرز همانند سایر استان‌های کوهپایه البرز با کمی تفاوت برگزار می‌شود. البرزی‌های اصیل و همچنین اقوام مختلف ساکن در آن با سنت‌ها و رسم و رسوم دیرینه آن قوم (که متشکل از اقوام فارس، ترک، لر، کرد، بلوچ، گیلکی و … )شب چله را در کنار بزرگترها به ویژه افراد مسن و پدربزرگ و مادربزرگ جشن می‌گیرند.
رضا خلج کارشناس ارشد باستان‌شناسی در یادداشتی نوشت: شب یلدا به معنی تولد و زایش خورشید و مهر در ایران باستان جشن گرفته می‌شده و به ایرانیان چند هزار سال است که آخرین شب پاییز و طولانی‌ترین شب سال را در کنار خانواده به ویژه بزرگترها تا سپیده‌دمان گرد هم می‌آیند.
در روستاهای استان البرز به ویژه در طالقان، کرج(بخش آسارا)، ساوجبلاغ(برغان، ولیان و…) این رسم کهن همواره با سبک و سیاق گذشته برگزار می‌شود.
یکی از رسوم زیبا و جالب مردم طالقان در این شب مراسم درجی سران طالقان (شب چله در طالقان) باشماره ۴۹۲ و مراسم شب چله در برغان باشماره ۷۷۵ به عنوان میراث ناملموس (میراث معنوی) در فهرست میراث ملی به ثبت رسیده اند.
در طالقان شب چله هنگامی که خورشید غروب کرد و گله های گاو و گوسفند آمدند و چراغ خانه‌های یکی یکی روشن شد اکثرا به دور یکدیگر جمع شده و مراسم را همراه با شب نشینی طولانی و شب چره مفصل اجراء می‌کنند، جوانان نیز در این شب با خارج شدن از منزل یکی از مرسمات با عنوان (درجی سران) یا شال اندازی را انجام می‌دهند. بدین صورت که فرد مورد نظر یک نخ بلند را به لنگه جوراب نویی بسته و از سوراخ پشت بام (به صورت مربع شکل و کوچک جهت تهویه هوا و گاها(نور گیر است ومردم محلی از آن با عنوان درجی یاد می کنند) وارد می کردند و افراد آن خانه نیز معمولا(از آنچه در سفره شب چله فراهم کرده بودند) به صورت مختصر درون جوراب ریخته و با اشاره فرد مورد نظر جوراب را بالا می کشید یا به تعبیری جوانی که خواستگار دختری است، شالی پشمی بر می‌دارد و بالای بام خانه دختری می‌رود و هدیه خود را که جوراب یا چادر، یا گوشواره یا النگو یا روسری است به گوشه شال می‌بندد و از سوراخ گنبدخانه پایین می‌فرستند. اهل خانه وقتی دریافتند که شال آویزان است، دختر هدیه را از شال باز می‌کند و به پدر و مادرش می‌دهد. مادر دختر نیز هدیه‌ای مانند کیسه توتون یا چپق دانه نشان را به ریسمان می‌بندد و تکان می‌دهد و پسر آن را بالا می‌کشد.
مردم طالقان در شب چله از دیوان حافظ، فال می‌گیرند. برای این کار به تعبیرخانه می‌روند و فال می‌گیرند. تعبیرخانه، یکی از خانه های قدیمی و زمستانی آبادی است که تنور دارد، تنور را آتش می کنند و کرسی می‌زنند که از قدیم آنجا را اجاق شب چله و تعبیرخانه نام نهاده‌اند. شب چله که فرا می‌رسد، ده نفر از ریش سفیدان آبادی در آن خانه گرد می‌آیند، هر کدام به نوبت از دیوان حافظ برای جوانان دم بخت فال می‌گیرند. در این شب باید میوه‌هایی بخورند که سرد باشد تا در تابستان گرمی آزارشان ندهد از جمله: هندوانه، انار، پرتقال، و نیز باید ماست و دوغ هم بنوشند تا از داغی و تشنگی تابستان در امان باشند.
خانواده‌ها در آیین شب یلدا یا شب چله، با شیرینی سنتی و غیرسنتی و باسلوق کام خود را شیرین می‌کنند و از بین میوه‌های شب یلدا، هندوانه اهمیت بیشتری دارد، زیرا بسیاری باور دارند که اگر مقداری هندوانه در شب یلدا بخورند، در سراسر چله بزرگ و کوچک یعنی در سراسر زمستان سرما بر آن‌ها چیره نخواهد شد و بیمار نمی‌شوند.
در برخی از روستاهای استان البرز مردم دانه‌هایی، چون گندم، شاهدانه، برنجک و نخود بوداده یا برشته (نخودچی) و آجیل شامل تخمه هندوانه، کدو و گاهی تخمه آفتابگردان، بادام، پسته، فندق و گردو و در کنار آن از میوه‌های خشک یا خشکبار همچون سنجد سرخ، کشمش، و انواع برگه‌های خشک‌شده میوه‌ها از جمله، هلو، زردآلو، سیب، گیلاس، آلبالو، آلو، توت، مغز بادام و میوه‌های ده مثل گلابی و انگورهایی که نگه داشته شده است، استفاده می کنند. از بازی‌هایی که مردم طالقان در شب چله انجام می‌دهند، انگشتر بازی و گدره بازی است که مردم با شور و حال خاصی آن را انجام می‌دهند. خواندن اشعار محلی به همراه نی زدن از دیگر آیین‌ها مردم طالقان در شب چله است.
انتهای پیام/
دبیر مهدی نورعلی
از شما سپاسگزاریم که نظرات و پیشنهادات سازنده تان را با ما در میان می گذارید