استان البرز با وجود وسعت کم دارای جاذبه‌های بسیار در حوزه‌های تاریخی؛ فرهنگی، طبیعی، ناملموس، ورزشی و سلامت است. به گونه‌ای که کمیت و کیفیت جاذبه‌ها در این استان درخور تحسین است و از این لحاظ ظرفیت‌های بی‌شماری برای گسترش گردشگری دارد.
رحیم خاکی مدیر کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان البرز در یادداشتی به مناسبت هفته گردشگری نوشت: در حوزه آثار تاریخی فرهنگی، تنوع کم نظیری از پناهگاه صخره‌ای سرهه و تپه‌ها و محوطه‌های ارزشمند گرفته تا معماری دستکند صخره‌ای اشتهارد و دژها و کاخ‌ها همچنین بناهای آرامگاهی و عام المنفعه مانند کاروانسرا و گرمابه در استان البرز وجود دارد.
استان البرز دارای آثار شاخصی از دوران پارینه سنگی تا دوران معاصر است. پناهگاه صخره‌ای سرهه با دیرینگی پارینه سنگی میانه و جدید که بین ۶۸ تا ۳۳ هزار سال پیش مورد استقرار جوامع انسانی بوده برگ تازه‌ای در مطالعات باستان‌شناسی استان گشود و محوطه باستانی ازبکی از دوران نوسنگی تا صفویه (با قدمت ۹هزار سال) از محوطه‌های ارزشمند تاریخی کشور است.
به این دو میتوان تپه موشه‌لان یا اسماعیل آباد و نیز تپه خوروین را افزود که شهرت جهانی دارند. دژ مادی ازبکی فصل نوینی در مطالعات عصر آهن و به ویژه دوره ماد گشود و ثابت شد که مادها تا مرکز فلات ایران نیز می‌زیسته‌اند.
بناهای آرامگاهی با تنوع بی‌نظیری از دوران سلجوقی تا صفوی در این استان کوچک وجود دارند که میتوان به برج آرامگاهی کردان؛ امامزاده عبدالقهار (ع) ورده، امامزاده ابوالحسن (ع) مسکین آباد، امامزاده هارون جوستان (ع) اشاره کرد. همچنین کاخ سلیمانه با دیرینگی قاجار و کاخ مروارید با دیرینگی معاصر استقرار جوامع انسانی و پیوند تاریخی البرز را از پارینه سنگی تا عصر حاضر تأیید می‌کند.
وجود دو کاروانسرای شاه عباسی کرج و ینگی امام به همراه امامزاده‌هایی با زائرسرا نشان از وجود شاه‌راهی‌های تاریخی دارد که البرز در مسیر آن بوده است و جالب اینکه البرز هنوز هم مسیر عبور ۱۸ استان کشور است و این می‌تواند یک ظرفیت فوق العاده برای گردشگری این استان باشد.
البرز تنوع آب و هوایی کم نظیری هم دارد. از قله‌های ۴۰۰۰ متری تا بیابان اشتهارد، قله‌های سر به فلک کشیده همچون ناز و کهار و شاه البرز با دره‌های پر آب همچون سیبان دره و کردان و درختان کهنسال فراوان، آبشارهای بسیار، غار یخ مراد با چکیده‌ها و چکنده‌های یخی و غار هیو با چکیده‌ها و چکنده‌های آهکی و غار اشتهارد با چکیده‌ها و چکنده‌های نمکی را در کجا میتوان به فاصله کمی از یکدیگر دید؟ کوههای رنگی اشتهارد و رود شور و دریاچه نمک نیز در همین نزدیکی است.
اما به نظر می‌رسد که میراث ناملموس البرز کمتر شناخته شده است از میان مواریث ناملموس البرز، دسته‌ی آیین‌های اجتماعی قابلیت ایجاد مراسم مذهبی و جشنواره‌ها را دارند که به تعالی روح و نشاط اجتماعی کمک شایانی می‌کند. تعزیه برغان، مراسم عاشورای قدیم روستای مهران در دسته مراسم مذهبی و داستان روایی عزیز و نگار، شیوه سنتی تهیه بستی گله، مهارت فرآوری آلو در برغان، دانش سنتی شیره خشت گیری سنج، آیین نوروزک روستای گته ده این قابلیت را دارند که با ایجاد جشنواره‌ها می‌توات هم بر طبق بخشنامه‌های یونسکو پاسداری از این مواریث ناملموس را انجام داد و به تداوم این آیین‌ها کمک کرد و هم باعث رونق اقتصادی در جوامع محلی شد.
بسیاری از استان‌ها پس از ثبت یک آیین یا یک دانش یا مهارت از سال بعد به اجرای جشنواره‌های مرتبط می‌پردازند برای مثال چندین سال است که در بناب پس از ثبت مهارت پخت کباب بناب، این جشنواره اجرا می‌شود و همچینین میتوان به جشنواره جغور بغور در زنجان که چندین سال است، اجرا می‌شود اشاره کرد و یا جشنواره هزار دف و انار کردستان و جشنواره زغال اخته در استان همسایه قزوین، بنابراین از فعالان عرصه برگزاری رویداد دعوت می‌شود بیشتر به برگزاری جشنواره‌ها در حوزه ناملموس بپردارند.
به شکر خدا استان البرز از سه سال گذشته نیز در این راستا فعالیت‌هایی را آغاز کرده است و گام‌هایی در مسیر توالی اجرای این گونه رویدادها برداشته است. در اردیبهشت ماه همزان با اهداء لوح ثبتی رویداد رزم سپر اشتهارد نخستین جشنواره این آیین نیز اجرا شد. مراسم تعزیه برغان با قدمتی ۵۰۰ساله بیشتر دیده شد و جوانان برغانی فعالیت حود را افزایش دادند و آیین عاشورایی در بین مردم البرز بیشتر شناخته شد و حتی از استان‌های اطراف به ویژه تهران گروه‌های مردم عادی و حتی پژوهشگران در ده روز اجرای مراسم حضور داشتند.
دومین جشنواره عزیز و نگار طالقانی که اخیرا در روستای آردکان خواستگاه آخرین داستان عاشقانه ادبیات ایران برگزار شد، علاوه بر ایجاد شور و نشاط در بین مردم، این داستان روایی را که کم کم رو به فراموشی گذاشته بود زنده کرده و به رونق اقتصادی منطقه نیز کمک می‌کند.
اهالی روستای آجین دو جین مراسم نکوداشت مهارت قالی بافی آجین دوجین را اجرا کردند و این میراث درخشان روستای آجین دو جین بیشتر شناخته شد و حتی جوانان این روستا شروع به آموزش از بافندگان قدیمی کردند. همچنین مراسم نکوداشت آیین پخت سمنوی سادات در کاخ سلیمانه برگزار شد.
موضوع دیگر اینکه این اداره کل در نظر دارد سیاهه برداری از حدود ۷۰۰ اثر ناملوس استان را با همراهی پژوهشگران و همکاری پژوهشگده مردم‌شناسی پژوهشگاه میراث فرهنگی به سرانجام برساند.
استان البرز در حوزه میراث ناملموس ظرفیت‌های زیادی دارد که می‌تواند با برنامه‌ریزی دقیق‌تر به ویژه با همکاری جامعه محلی و ارگان‌های مربوطه معرفی شوند؛ برای مثال میتوان جشنواره الو را با معرفی شیوه سنتی فرآوری آلو در برغان که ثبت ملی شده است و شهرت جهانی دارد در مرداد در روستای برغان و حتی در پارک ایران کوچک کرج اجرا کرد.
شیوه سنتی تهیه بستنی گله در برغان از خرداد که هوا رو به گرم شدن است را میتوان در جشنواره‌ای معرفی کرد. یا جشنواره توتک به عنوان شیرینی سنتی البرز هم می‌تواند مورد توجه قرار گیرد. میتوان چنین جشنواره‌هایی را به مناسبت ثبت میراث ناملموس این دانش‌ها، سنت و مهارت‌ها اجرا کرد. اکنون که این رویدادها و جشنواره‌ها آغاز شده میتوان با اهمیت دادن بیشتر و حمایت از این دست آیین‌ها چندین سود و منفعت به جامعه رساند.
به این ترتیب علاوه بر اینکه طبق دستورالعمل‌های یوسنکو پاسداری از این مواریث ناملموس را انجام می‌شود، جامعه محلی را با آموزش‌های لازم درگیر کرده و باعث رونق اقتصادی روستا می‌شویم که باعث نشاط اجتماعی و همبستگی اقوام مختلف در البرز این ایران کوچک می‌شود.
علاوه بر این ثبت تاریخی مشخص برای این جشنواره‌ها در تفویم رویدادهای گردشگری کشور می‌تواند گردشگران زیادی را هرساله به این استان جذب کرده و به رونق اقتصاد پایدار گردشگری کمک کند.
انتهای پیام/
دبیر مریم قربانی‌نیا
از شما سپاسگزاریم که نظرات و پیشنهادات سازنده تان را با ما در میان می گذارید