بسیاری از فرم هاو فضاهای زیستی در معماری سنتی نابود و الگوهای غربی جایگزین آن شده است

حسین کلانتری خلیل آباد دبیر هیات امناء و رئیس دانشگاه آزاد اسلامی استان البرز و واحد کرج در پیش همایش حکمت معماری و شهرسازی اسلامی که در این واحد دانشگاهی برگزار شد ، نابودی بسیاری از فرم هاو فضاهای زیستی در معماری سنتی و جایگزینی الگوهای غربی را متذکر شد.

حسین کلانتری خلیل آباد دبیر هیات امناء و رئیس دانشگاه آزاد اسلامی استان البرز و واحد کرج بیان داشت: در تمدن اسلامی، مسکن برای مسلمانان محلی است که از نظر مادی ، معنوی و روانی نیازهای او را مرتفع می کند و مطابق با تعالیم اسلامی ، مهد و گهواره و سکونت گاه انسان است.
مسکن جایی است که انسان در آن حس تعلق به مکان پیدا می کند و این حس تعلق به مکان رابطه ای ناگسستنی بین انسان و خانه ، برقرار می کند و تدابیر موجود در طراحی خانه های ایرانی – اسلامی باعث شده که شکل و محتوی زندگی در صورت و معنای معماری سنتی تجلی پیدا کند.

وی اضافه کرد: آموزه های مهمی که معماری خانه های سنتی در بردارد و میتوان در معماری معاصر از آن بهره جست در چند اصل می توان خلاصه کرد؛ اولین اصل پرهیز از بیهودگی است به گونه ای که در معماری ایرانی تلاش شده کار بیهوده در ساختمان سازی نکنند و از اسراف پرهیز نمایند.
به نحوی که از مصالح بومی و محلی استفاده نموده و اعتدال در تزئینات خانه ( سادگی نمای خارجی و تزئین نماهای درونی)را رعایت نمایند، استفاده از تزئینات کاربردی ، استفاده از شیشه های رنگی در درب و پنجره ها در عین زیبایی برای کاهش شدت آفتاب و ترکیب نور برای فراری دادن حشرات، ایجاد کاربندی (برای مردم وار کردن سقف و کوتاهترکردن آن) میانه روی در وسعت بنا (پرهیز از ساخت فضاهای غیر ضرور ، پرهیز از ساخت بیش از نیاز خانواده) ایجاد فضاهای چند عملکردی (عملکردی گوناگون فضا، قابلیت استفاده از فضا در زمان های مختلف) ، عدم استفاده از تنظیم کننده های مصنوعی برای سرمایش و گرمایش و نور ، طراحی مسکن در جهت قبله، ارتفاع مناسب مسکن ، ارتباط انسان در مسکن با آب و گیاه ، نور و جریان هوا برای برقراری ارتباط انسان با آسمان ، ماه ، ستاره و خورشید از کاربردهای متداول در زمینه پرهیز از بیهودگی بوده است.

کلانتری دومین اصل را درونگرایی عنوان نمود و گفت: در معماری سنتی ایرانی ، نپرداختن به ظاهر و در عوض کار بر روی حالات درونی و نمای داخلی بسیار چشمگیر بوده است.
نمای خارجی و بیرونی فاقد هرگونه تزئین بوده و در درون خانه اندرونی و بیرونی وجود داشته که اندرونی ویژه خانواده و دارای تزئینات بوده و بیگانگان به آن دسترسی نداشتند ولی بیرونی ویژه مهمانان و بیگانگان بوده است پس درونگرایی در خانه های سنتی نوعی امنیت و محرمیت ایجاد نموده است .
این درونگرایی علل گوناگون دارد که عبارتند از ایجاد امنیت بیشتر، اقلیم منطقه(که درونگرایی را ضروری می کند)، فرهنگ و جهان بینی که این ویژگی معماری شرقی است .
نهی از اشرافیت با ایجاد هشتی ، ایجاد دالان های پر پیچ و خم و ایجاد حیاط مرکزی ، ایجاد سلسله مراتب فضایی(تعریف ورودی های مشخص برای بنا، تفکیک فضا به عرصه های عمومی ، نیمه عمومی و خصوصی) ، ایجاد محرمیت (تفکیک خانه به اندرونی و بیرونی ، ایجاد پیش ورودی برای ورود به فضاهای دیگر، قراردادن اندرونی در بیشترین فاصله از بیرونی)، ایجاد مرکزیت (ساخت حیاط به عنوان مرکز بنا، ورود به طبیعت به بهترین شکل در حیاط ، استقرار فضاهای مختلف در اطراف حیاط) و ایجاد خلوت(ساخت فضاهایی مانند صندوق خانه، پستو، بالاخانه، اتاق های گوشواره ای)
این استاد تمام گروه معماری و شهرسازی افزود: سومین اصل در معماری معاصر نیارش است بدین معنا که فن اجرای ساختمان می باشد و در گذشته کاربرد زیادی داشته است ولی اکنون کمتر استفاده می شود .
این فن برای هماهنگ کردن اندام های ساختمان و زیبایی و تناسب به کار می رفت که به آن پیمون می گفتند.
یعنی از یک اندازه و مقیاس استفاده کردن و تنوع ایجاد نمودن.
این فناوری در تقارن در بناهای قدیم (تقارن محوری در کلیت فضا، تقارن نقطه ای در ارتباط با جزئیات) و تعادل می توان دید (تعادل سازه ای و ایستایی و قرار گرفتن هر چیز در جای خود.

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی استان البرز چهارمین اصل را خود بسندگی دانست و بیان داشت: خودبسندگی به معنای خودکفایی و استفاده از مصالح محلی و بومی و سازگار با طبیعت است و در خانه های قدیم ساخت و ساز با مصالح محلی انجام می گرفت و با شتاب بیشتری انجام می شد و ساختمان با طبیعت سازگارتر می شد و برای نوسازی همیشه مصالح در دسترس بود مثلا در پوشش سقف نواحی جنگلی و کوهستانی از تخته و چوب و نواحی ساحلی دریا از گالی(نوعی علف) ، در نواحی گرم و خشک از خشت و کاه گل استفاده می شود با استفاده از مصالح با ظرفیت حرارتی مثل کاه گل ، سنگ کف.

وی با اشاره به پنجمین اصل در معماری سنتی گفت : از دیگر اصول معماری معاصر مردم واری است یعنی رعایت تناسب میان اندام های ساختمان با اندام های انسان مثلا اتاق ۳ دری برای خوابیدن و رفع نیازهای خانواده ، ورودی بلند تر از قد انسان، طاقچه به گونه ای بوده که به آسانی در دسترس باشد بصورت نشسته یا ایستاده و در واقع می توان گفت مردم واری متناسب با نیازهای مردم در عملکرد ها و زمان های مختلف تعریف متفاوت می یابد.
در مردم واری پرهیز از تشخص (پرهیز از خودنمایی در ظاهر بیرونی) ، رعایت مقیاس فضایی(فضای بزرگ تر و مجلل تر برای مهمانانو فضاهای کوچک و با عمق زیاد برای خانواده ها، پرهیز از ارتفاع بلند (سقف بناهای داخلی کوتاه تر و هشتی و دالان بلند تر)، تامین نیازهای مختلف افراد سالکن (پیش بینی فضا برای گروه های سنی و جنسی)
وی به توصیه های حکمت عملی اسلام درباره خانه پرداخت و گفت : اسلام به گزینش همسایگان پیش از گزینش خانه، حریم خانه، وسعت خانه، ارتباط با طبیعت ، نگهداری حیوانات اهلی مثل کبوتر ، مرغ، خروس و پرندگان دیگر و گوسفند تاکید داشته است.

وی در پایان به استحکام و ایمنی در خانه ، نور در خانه ، تزئینات ، زیباسازی خانه ، ابعاد معنوی شرف و برکت در خانه اشاره و خواستار طراحی بر مبنای اصول اسلامی و ایرانی شد.

«روابط عمومی دانشگاه آزاد اس