خاک رکود بر صنعت قارچ خوراکی نشسته است

افزایش بهای تمام شده تولید قارچ و تهیه مواد مورد نیاز قارچ و دیگر مشکلات این صنف واحدها تولید قارچ را در آستانه ورشکستگی قرار داده است.
نقش مثبت مصرف گیاهان و سبزی‌ها بر سلامتی بدن انسان، موضوعی است که از قرن‌ها پیش اثبات شده است. به همین دلیل بخشی از رژیم غذایی انسان‌ها را خوردنی‌های سرشار از ویتامین، مواد معدنی و سایر مواد مفید تشکیل می‌دهد و از میان این اقلام خوراکی قارچ یکی از انواع سبزیجات محسوب می‌شود که فواید مختلفی دارد. قارچ دارای مواد معدنی همچون آهن، سلنیوم، پتاسیم، مس، کلسیم، فسفر و حاوی انواع ویتامین‌ها و همچنین منبع خوبی از فیبر است، البته این ماده خوراکی از کالری کمی ‌برخوردار است. با این حال سرانه مصرف قارچ در ایران نسبت به سایر کشورها پایین است. دلایل متعددی برای مصرف کم قارچ در ایران عنوان می‌شود که از آن جمله می‌توان به تمایل بیشتر خانوارها به مصرف مواد غذایی مانند برنج و همچنین کمبود تنوع استفاده از آن اشاره کرد، در سال‌های اخیر حتی کسانی که مصرف قارچ در سبد غذایی آنها زیاد بوده نیز به کاهش خرید آن سوق داده شده است و دلیل اصلی بروز این مسئله افزایش قیمت است. به نحوی که قیمت هر کیلو قارچ که اوایل امسال بین ۲۷ تا ۳۲ هزار تومان متغیر بود طی روزهای اخیر در سطح بازار به ۶۰هزار تومان هم رسیده است. این افزایش قیمت سبب شده تا این ماده غذایی به دلیل صعود نرخ آن، با کاهش چشمگیر جانمایی در سبد خرید خانوار مواجه شود. این در حالی است که التهاب در مورد بازار خوراکی‌ها غیر از قارچ دامن بسیاری دیگر از کالاها را نیز گرفته و به‌ گفته فعالان صنفی، در پنج ماه نخست امسال به‌دلیل شیوع کرونا، کاهش برگزاری مراسم‌های مهمانی، عزاداری و عروسی و خصوصا افت قدرت خرید مصرف‌کننده، میزان مصرف برخی از مواد غذایی ۳۵درصد افت داشته است. و اما این خوراکی با ارزش به دو شکل سنتی و مکانیزه کشت می‌شود که کشت مکانیزه در ۱۲ ماه سال انجام می‌شود، اما کشت سنتی در فصل تابستان به دلیل نبود سیستم سرمایشی انجام نمی‌شود، بنابراین سطح تولید در این روزها بین ۱۰ تا ۲۰ درصد تولید کاهش می‌یابد. در تابستان واحدهای خرد غیر مکانیزه تولید قارچ به علت مجهز نبودن به سیستم‌های سرمایشی از چرخه تولید خارج شدند. همچنین کمبود و افزایش قیمت قابل ملاحظه مواد اولیه سبب شده است که برخی از واحدهای مکانیزه از تمام ظرفیت واقعی خود استفاده نکنند. از طرفی ظرفیت تولید نیز کاهش پیدا کرده است و نقدینگی تولیدکنندگان کفاف زیر کشت بردن کلیه سالن‌های تولید قارچ را ندارد.با توجه به سرما دوست بودن این محصول، فصول سرد سال زمان مناسبی برای تولید قارچ است، اما اگر افزایش قیمت مواد اولیه و کمبود آن‌ها بر همین منوال ادامه داشته باشد که به احتمال زیاد نیز ادامه خواهد داشت، تولید قارچ را شدیدا تحت تاثیر قرار خواهد داد.
تولید قارچ در ۶ ماه دوم سال ۱۴۰۰، نسبت به فصل تابستان بهتر می‌شود، اما نسبت به فصول سرد سال‌های گذشته شاهد کاهش قابل ملاحظه‌ای در تولید آن خواهیم بود. مگر آنکه حمایت‌های دولتی برای تامین نقدینگی تولیدکنندگان قارچ و بستر کشت صورت پذیرد. مدیرعامل اتحادیه پرورش قارچ البرز علت اصلی بالا رفتن قیمت قارچ گرانی مواد اولیه است و در ارتباط با افزایش قیمت این خوراکی مقوی و مفید در بازار گفت: در هر بخش تولید قارچ که وارد شوید این افزایش قیمت قابل رویت بوده و نشات گرفته از هزینه‌های تهیه مواد اولیه، آب، برق،گاز و استهلاک است. ناصر فلاح عمده مواد اولیه تولید قارچ را کاه و کُلَش گندم عنوان کرد و ادامه داد: بستر اصلی از مواد اولیه برای تولید قارچ کاه و کلش گندم است که طی یکسال گذشته بسیار با ارزش ارزیابی شده و در سال گذشته قیمت هر کیلوگرم کلش گندم بین ۸۵۰ تا ۱۰۰۰ تومان متغیر بوده که بسته به مرغوبیت، میزان رطوبت خاک تغییر قیمت داشته است. وی ادامه داد: امسال با توجه به کمبود بارش‌ها، تولید گندم به میزان ۴۰ درصد کاهش یافت و به همان نسبت تولید گندم پایین آمده و امسال قیمت کاه و کلش گندم از ۱۰۰۰ تومان امسال به ۴۰۰۰ تومان رسیده است. فلاح در مورد کود مرغ که دیگر مواد اولیه برای تولید قارچ است ، افزود: کود مرغ از مرغداری‌ها خریداری می شود و بسته به شرایطی که در دو سال گذشته رخ داده است،افزایش قیمت در این خصوص نیز داشتیم و قیمت کود مرغ دو برابر شده و از ۶۰۰ تومان به ۱۲۰۰ تومان رسیده است.این مسئول در خصوص خاک پید یا پوششی که جزو مواد اولیه تولید قارچ است ، گفت: این خاک ۱۵ درصد مواد اولیه ما را تشکیل می‌دهد که از ضایعات خاک‌ها در مناطق مختلف برداشت شده و سپس پاستوریزه می‌شود. وی ادامه داد: سال گذشته برای هر مترمکعب خاک ۲۵۰ تا ۳۰۰ هزار تومان هزینه پرداخت می کردیم، اما امسال این هزینه کرد از۹۵۰ تا یک میلیون است و بخشی از هزینه هایی که سه برابر شده مربوط به خاک پوششی است. مدیرعامل اتحادیه پرورش قارچ پرشین البرز همچنین بخش دیگر هزینه‌های مصرفی را در مربوط به نیروهای کارگری برشمرد و خاطر نشان کرد: بخشی از هزینه‌های تولید مربوط به بخش کارگری است که با توجه به اتفاقات سال گذشته، تورم و افزایش حقوقی که داده شد در بخش کارگری دو برابر هزینه پرداخت می کنیم.فلاح تصریح کرد: با جمع بندی در تمامی بخش های مواداولیه و کارگری قیمت تمام شده برای قارچ به ۳۶ تا ۳۸ هزار تومان می‌رسد و خیلی از واحدهای تولید پرورش قارچ به دلیل همین هزینه‌های بالا تعطیل شده است، در این رابطه وقتی هزینه‌ها بالا رفت و تولید پایین آمد قیمت قارچ برای مصرف کننده افزایش یافت.وی با اشاره به اینکه تنها بخشی از افزایش قیمت قارچ منطقی است، گفت: در چنین شرایطی افراد سودجو به میدان آمدند، به گونه ای که هزینه فروش قارچ فله‌ای در درب کارخانه ۳۷ تا ۴۰ هزار تومان است اما آنها با دلالی بازار را به سمتی کشاندند که مصرف کننده از مغازه دار قارچ را به قیمت ۵۵ الی ۶۰ هزار تومان خریداری می کند و این فاصله اختلاف قیمت غیرمنطقی و غیرقابل توجیه است و باعث می‌شود که قارچ کیلویی نهایی قارچ ۶۰هزار تومان اعلام شود.
گران شدن نهاده های تولید مهمترین علت گرانی قارچ
در ادامه جواهری از تولیدکنندگان قارچ در کشور علت افزایش قیمت اخیر را افزایش قیمت و کاهش مواد اولیه، کاهش تولید ناشی از فصل گرما، صادرات وسیع قارچ به عراق و کشورهای دیگر و سوء‌استفاده برخی فروشندگان از کمبود قارچ دانست و گفت:در حال حاضر این محصول باید با قیمت معقولی به دست مصرف‌کننده برسد، اما برخی مشکلات مثل تهیه مواد اولیه سبب بر هم زدن آرامش بازار است.وی بیان کرد: مدیریت بازار و نرخ‌گذاری قارچ که به عهده انجمن است فعلا تغییری نکرده اما مواد اولیه بسیار گران شده است و بسیاری از کارخانه‌ها توان تولید مواد اولیه ندارند که به تولیدکنندگان قارچ برسانند و در این وضعیت قیمت‌ها افزایش پیدا می‌کند، اما به صورت رسمی تغییر نرخی از سوی انجمن اعلام نشده است ، بلکه تنها زمینه تولید و عرضه کمتر شده و برخی از فروشندگان از این شرایط سوء استفاده می‌کنند.جواهری تاکید کرد: مهم‌ترین مشکل پرورش دهندگان قارچ گران شدن نهاده‌های تولید است که در طول سه ماه قیمت کمپوست از ۱۵۰۰ تومان به ۴۰۰۰ تومان رسیده و این افزایش منجر به کاهش مصرف و در نتیجه رکود در امر پرورش قارچ شده است.
کارآفرینی با پرورش قارچ خوراکی / وقتی از زیرزمین یک خانه روستایی هم می‌توان کار بزرگی را شروع کرد
در بخش دیگری منوچهر جناقی، مدیر عامل یک مجتمع کشت و صنعت قارچ هم گفت: مشکلات تولید به مواد اولیه بر میگردد و یکی از بزرگترین مشکلات خاک پوششی است، این محصول قبلا به صورت وارداتی وارد کشور شده و بعد از مخلوط شدن با یک سری مواد اولیه دیگر در نهایت یک خاک مرغوب و مناسب به دست می آمد. وی در ادامه سوخت، انرژی و پارامترهای مختلف و همچنین مواد اولیه را از مهمترین عوامل تولید یک محصول با کیفیت برشمرد. این تولیدکننده و پرورش دهنده قارچ با تاکید بر اینکه در خصوص افزایش قیمت قارچ کاری از دست ما برنمی آید، بیان کرد: به علت گران شدن قیمت مواد اولیه کاری از دست ما در خصوص افزایش قیمت قارچ بر نمی آید و تمامی عوامل دست به دست هم دادند تا قیمت قارچ افزایش پیدا کند. جناقی در خصوص افزایش قیمت مواد اولیه تصریح کرد: قیمت گندم در سال گذشته ۲۳۰۰ تومان بوده که امسال به ۶۵۰۰ هزار تومان نیز رسیده است و با توجه به اعلام دولت برای تامین گندم تضمینی همه به استقبال گندم به قیمت ۷۵۰۰ هزار تومانی رفتند و در نتیجه تمامی پرامترهای اولیه افزایش یافت. جناقی بیان کرد: در حالت کلی نمی توان قیمت تمام شده‌ای برای قارچ تعریف کرد و در طی این سال‌ها نیز قیمت کمپوست هم افزایش داشته و سبب شد تا قیمت قارچ به ۶۰ هزارتومان هم برسد. مدیر عامل این مجتمع کشت و صنعت قارچ خوراکی ادامه داد: متاسفانه کود مرغ و خاک مرغوبی نداریم و خاک‌های بی کیفیت به وفور وجود دارند که سبب افت کیفیت قارچ‌ها می شوند.
کنترل نکردن قیمت مواداولیه تولید قارچ به ضرر تولیدکنندگان است
مهدی رجبی، رئیس انجمن پرورش دهندگان قارچ خوراکی با اشاره به افزایش قیمت مواد اولیه برای تولید قارچ ، گفت: اگر نتوانیم قیمت مواد اولیه را کنترل کنیم، قطعاً برای تولیدکننده تولید قارچ صرفه ای ندارد و احتمالاً قیمت اعلامی از سوی انجمن افزایش پیدا می‌کند. وی در خصوص افزایش قیمت مواد اولیه تصریح کرد: از جمله مواد اولیه این صنعت کلش گندم می باشد که قیمت آن در کمتر از یک ماه از ۱۵۰۰ تومان به ۵۰۰۰ تومان هم رسید و کود مرغی نیز وضعیتی مشابه داشت و به طور کلی وقتی عرضه مرغ کم می‌شود، صنعت قارچ هم صدمه می‌خورد. رجبی خاطرنشان کرد: که قیمت اعلامی قارچ از سوی انجمن در ابتدای امسال حدود ۲۷ تا ۳۲ هزار تومان اعلام شد که با حدود ۳۰ درصد افزایش حالا به حدود ۴۴ هزار تومان رسیده است. وی تاکید کرد: که قارچ یک محصول سالم و عاری از هرگونه مضرات برای بدن است و استفاده از آن باعث تقویت سیستم ایمنی بدن نیز می‌شود و بنابراین با توجه به اینکه حالا این محصول در سبد غذایی مردم است، وزارت جهاد کشاورزی باید توجه خاصی به این صنعت داشته باشند تا هم تولید کنندگان راحت‌تر تولید کنند و هم مصرف کنندگان به قیمت واقعی آن را تهیه کنند.به‌این ترتیب حالا که با توجه به افزایش قیمت انواع مواد پروتئینی این ماده خوراکی ارزشمند می‌تواند سهم بیشتری در سبد خوراکی هموطنان داشته باشد جای امیدواری است که اگر مسئولان در این زمینه گام‌های موثرتری برداشته و تولیدکنندگان قارچ خوراکی را چه برای دستیابی به بازارهای صادراتی و چه برای تامین بازار داخلی حمایت کنند. هرچند تولیدکنندگان و دست‌اندکاران این صنف معتقدند حمایت دولتی تنها ارایه تسهیلات کم بهره یا وام نیست بلکه بسیاری از قوانین فعلی و کمبود صنایع فرآوری وزنه‌ای سنگین بر صنعت تولید قارچ خوراکی شده است.