سیلاب دخالت انسان به پیکر طبیعت البرز

استان البرز با پنج هزار و ۸۰۰ کیلومتر مربع مساحت و جمعیتی حدود سه میلیون و ۲۰۰ هزار نفر از مجموع ۳۱ حادثه طبیعی کشور، ۲۸ حادثه را تجربه کرده است بطوریکه برخی از این حوادث به ویژه سیلاب هر ساله تکرار شده و بخشی از این حوادث ناشی از تخریب طبیعت توسط انسان است.

استان البرز به لحاظ اقلیمی منطقه ای گرم و نیمه خشک محسوب می شود که در آن ۲۰ رودخانه دائمی و فصلی جریان دارد؛ در این میان گاهی بارش های تندرسی سبب جاری شدن سیلاب در منطقه شده که با خساراتی همراه است.
گسترش ساخت و سازها به ویژه در مناطق بالادست و حریم رودخانه ها و انهار و اجرای برخی پروژه ها بدون رعایت الزامات طبیعی و زیست محیطی سبب می شود در زمان بارندگی ها ، سیلاب در مناطق شهری استان البرز از جمله کرج جاری شود که آبگرفتگی معابر را به دنبال دارد.
همچنین با از بین رفتن پوشش گیاهی و فرسایش خاک در پس ساخت و سازهای بی رویه در حریم رودخانه ها ، انداختن زباله در کانال ها و جوی های آب زمینه را برای به راه افتادن سیلاب در این استان به وجود می آورد.
کشته شدن هشت نفر در جریان سیل سیجان در سال ۹۴ به دلیل اجرا نشدن طرح های آبخیزداری ، کشته شدن ۲ نفر و به زیر آب رفتن ۲۶ واحد مسکونی در جریان سیل سال ۸۶ کلاک نمونه هایی از خشم طبیعت در استان البرز به واسطه دخالت انسان در آن و بی توجهی برخی از دستگاه های اجرایی بوده که در تقویم حوادث استان البرز به ثبت رسیده است.
بارش های اخیر استان البرز که از پنجشنبه ۱۳ آبان تا صبح یکشنبه ۱۶ آبان ماه جاری در استان جریان داشت نیز سبب آبگرفتگی آزاد راه شهید همت و منطقه جهان نما در شرق کرج شد ضمن آنکه شهر گلسار از توابع شهرستان ساوجبلاغ در معرض آبگرفتگی قرار گرفت که حضور به موقع نیروهای خدماتی و ماشین آلات سبک و سنگین شهرداری ها در این محدوده ها از بروز حادثه جلوگیری کرد.
در سال‌های اخیر با تمهیدات اتخاذ شده از سوی مدیریت بحران استانداری البرز و همکاری سازمان‌ها و نهادهای مرتبط در شهرستان های این استان از جمله اجرای عملیات مدیریت چرا و کنترل دام سالانه به مساحت ۳۷۳ هزار و ۵۳۴ هکتار ، مطالعه ۲۹۰هزار و ۶۷۵ هکتار از مساحت حوضه های آبخیز، اجرای پروژه جنگلکاری با نهال در مناطق شلمزار، آدران ، دره سر، سیجان و جاده اشتهارد به جعفرآباد به مساحت یک هزار و ۴۹۱ هکتار تلاش شده تا از خسارت های ناشی از بروز سیلاب جلوگیری شود.

همچنین بسیاری از ساخت و سازها با انجام نظارت های قانونی در این استان شناسایی و تخریب شده اما در این میان زخم های طبیعت البرز به ویژه در بالادست شهرها و روستاها فراوان است و همین امر مخاطرات طبیعی مانند جاری شدن سیلاب را تشدید کرده است.
با این وجود دست اندازی انسان به طبیعت از این اقدامات پیشی گرفته و همچنان سیلاب گریبانگیر استان البرز است چرا که با ورود سامانه بارشی تندری اخیر به این استان بار دیگر شاهد آبگرفتگی در البرز بودیم.

کاستی های دستگاه های اجرایی البرز برای مقابله با بحران گوشزد شده است
مدیرکل مدیریت بحران استانداری البرز با بیان اینکه کاستی ها و نیازها به دستگاه های اجرایی در این زمینه گوشزد شده است، گفت: به دهیاران و شهرداران استان در خصوص مخاطرات رودهای فصلی و دائمی و مناطق پرخطر به لحاظ سیلابی بودن هشدار داده شده است.
محمد رضا فلاح نژاد افزود: قنواتی در صوفی آباد ، باغستان، حسن آباد و عظیمیه کرج فعال شده که مقررشد شهرداری به همراه شرکت آب منطقه ای البرز مطالعاتی داشته باشد و نسبت به ساماندهی این قنوات اقداماتی شود تا منازل مردم دچار آسیب در اثر فرونشست نشود.
وی ادامه داد: همچنین در جلسات مختلف اعلام شده شهرداری با منابع طبیعی تفاهم نامه ای داشته باشد که در قسمت های کوهستانی شمال شهر کرج نسبت به عملیات آبخیزداری مکانیکی و بیومکانیکی اقدام شود تا جلوی بسیاری از سیلاب ها گرفته شود.
فلاح نژاد بیان داشت: به روزرسانی تجهیزات زمستانی و پاییزی ، لایروبی جویها از دیگر هشدارها برای فصل بارش ها بوده که بارها در نشست شورای اعضای هماهنگی مدیریت بحران البرز گوشزد شده است.

پنج هزار و ۷۸۸ هکتار از اراضی البرز آزاد سازی شد
رییس کل دادگستری البرز اعلام کرد که در راستای صیانت از بیت المال، پنج هزار و ۷۸۸ هکتار از اراضی این استان طی سال جاری آزاد سازی شده است.
حسین فاضلی هریکندی بیان داشت: بنابراین قرارگاه صیانت از بیت المال و مقابله با تغییر کاربری استان البرز از ابتدای ۱۳۹۹ با هدف انسجام بخشی به اقدامات دستگاه‌های متولی تشکیل شد.
وی با اشاره به اینکه با عدم برخورد سریع با تغییر کاربری‌ها و ویلاسازی های غیرمجاز در آینده شاهد تبدیل استان البرز به شهر خواهیم بود به همین منظور برخورد با تغییر کاربری های غیرمجاز به صورت جدی در دستور کار قرار گرفت و در حالی که از سال ۱۳۹۴ تا ۱۳۹۸ حدود سه هزار و ۱۹۷ هکتار آزادسازی اراضی تغییر کاربری یافته انجام شده بود که با ایجاد قراگاه در سال ۹۹، در همان سال افزون بر سه هزار و ۸۷۳ هکتار آزادسازی داشتیم که ۲۱ درصد بیشتر از پنج سال قبل از آن بوده است.
رییس شورای حفظ حقوق بیت المال در امور اراضی و منابع طبیعی استان البرز گفت: همچنین با اقداماتی که در حوزه مقابله با تغییر کاربری در استان البرز انجام شده در هفت ماه گذشته حدود پنج هزار و ۷۸۸ هکتار آزادسازی انجام شده که ۴۹ درصد از سال ۹۹ بیشتر است.
وی در بخش دیگری به اقدامات قرارگاه در حوزه انسداد چاه های غیرمجاز و مسائل و مشکلات موجود استان در این حوزه اشاره کرد و بیان داشت:‌ این حوزه با ظرافت خاصی مورد پیگیری قرار گرفته در حالی که چاه های مسدود شده در فاصله سال های ۱۳۹۱ تا ۱۳۹۷ تعداد ۲ هزار و ۳۸ حلقه چاه غیرمجاز بوده که این تعداد به در سال های ۹۸ و ۹۹ به ترتیب به ۲۹۹ و ۴۹۵ حلقه چاه افزایش داشته و در سال جاری نیز ۳۶۸ حلقه چاه غیرمجاز مسدود شده است.
فاضلی هریکندی، آزادسازی حریم و بستر رودخانه ها را دیگر محور فعالیت قرارگاه برشمرد و گفت: در سال ۱۳۹۹ بالغ بر ۱۳ هکتار آزادسازی انجام و محدوده رودخانه آتشگاه کرج آزادسازی کامل انجام شده است.
رییس کل دادگستری البرز با بیان اینکه در هفت ماه گذشته نیز حدود هفت هکتار آزادسازی حریم و بستر رودخانه در استان انجام شده است، افزود: در بحث آزادسازی اراضی ملی و منابع طبیعی با اجرای احکام قضایی و اجرای تبصره یک ماده ۵۵ قانون حفاظت و بهره برداری از جنگل ها و مراتع نیز اقدامات قابل توجهی انجام شده به نحوی که در حوزه اجرای احکام حدود ۳۶ هکتار در سال ۹۹ و در هفت ماهه امسال ۷۹۰ هکتار خلع ید از اراضی ملی و منابع طبیعی داشتیم،از سوی دیگر در بخش تبصره یک ماده ۵۵نیز ۳۶ هکتار در سال ۹۹ و در هفت ماهه امسال افزون بر ۲۱ هکتار رفع تصرف شده است.
رییس کل دادگستری البرز در ادامه با تاکید بر اهمیت تثبیت حاکمیت دولت در اراضی ملی با اجرای طرح کاداستر متذکر شد: با تلاش انجام شده در شورای حفظ حقوق بیت المال، دادگستری استان و تلاش مدیران کل ثبت اسناد و املاک ، منابع طبیعی و دستگاه های متولی استان برای ۹۷ درصد اراضی ملی سند مالکیت صادر شده که سه درصد باقی مانده مربوط به اختلافات مرزی استان البرز و قزوین بوده که در حال پیگیری است.

اجرای ۲۰ طرح آبخیزداری در البرز
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری البرز نیز گفت: ۲۰‌ طرح در بخش‌های مختلف آبخیزداری با هدف کاهش خسارات سیل و احیای پوشش گیاهی مراتع با مشارکت مردم و جوامع محلی امسال در استان اجرا می‌شود.
حامد فرضی افزود: سال گذشته ۲۰۰ میلیون دلار اعتبار صندوق توسعه ملی به بخش آبخیزداری کشور اختصاص یافت که بین استان‌ها توزیع شد.
وی با بیان اینکه سهم البرز از صندوق توسعه ملی حدود ۲۰۰ میلیارد ریال بوده است، اظهار داشت: اقدامات خوبی از این طریق صورت گرفت که اولویت برنامه‌ها بر مبنای پروژه‌ها با مشارکت جوامع محلی و مردمی بوده، به طوری که نزدیک به ۳۰ درصد پروژه‌های آبخیزداری، مکانیکی و بیومکانیکی با مشارکت مردم انجام شد.
فرضی بیان داشت: این اقدام یک اتفاق خوب برای منابع طبیعی بوده زیرا نشان می‌دهد که مردم به اهمیت منابع طبیعی واقف شده‌اند و نیاز به اجرای پروژه‌های آبخیزداری در بالادست را درک کرده‌اند که این کار می‌تواند تأثیرات خوبی برای منطقه داشته باشد.
وی با اشاره به تأثیر مثبت طرح‌های آبخیزداری افزود: در سیل فروردین ماه امسال شاهد بودیم نقاطی که هدف سیل بودند و مخاطراتی برای مردم پایین‌دست داشتند با اجرای طرح‌های آبخیزداری خطرات به حداقل رسید و شاهد هیچ‌گونه حادثه منجر به خسارت مالی یا جانی نبودیم.
فرضی اظهار داشت: امسال هم ردیف اعتباری ۴۳۰ میلیارد ریال برای استان البرز از محل صندوق توسعه ملی تخصیص یافته و البرز از لحاظ تخصیص این اعتبارات جزو استان‌های اول تا پنجم کشور است.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری البرز گفت: البرز از نظر مساحت استان کوچکی است و اگر بحث تقسیم اعتبار بر اساس مساحت باشد، هیچ‌وقت نمی‌توانیم همپای استان‌های بزرگ اجرای طرح‌ها را داشته باشیم.
وی ادامه داد: با رایزنی‌های انجام‌شده توسط سازمان جنگل‌ها، استاندار و نمایندگان مردم در مجلس، ۲۰۰‌میلیارد ریال از محل صندوق توسعه ملی دریافت کردیم.
از محل این اعتبار هم‌اکنون ۱۰ پروژه در حال اجرا و ۱۰ پروژه دیگر برای جذب پیمانکار فراخوان شده است که تا پایان هفته جاری پیمانکار معرفی می‌شود.

فرضی گفت: اجرای پروژه‌های آبخیزداری از محل صندوق توسعه ملی تاکنون نزدیک به ۳۰ درصد پیشرفت فیزیکی داشته و همانند سال گذشته سعی کرده‌ایم پروژه‌ها بر محور اولویت‌بندی از حیث خطرپذیری سیل، کاهش پوشش گیاهی و با رویکرد مشارکت و همراهی مردم باشد.
وی افزود: این سه مؤلفه سرلوحه تمام فعالیت‌های منابع طبیعی قرار گرفته است تا مردم این احساس نیاز را داشته باشند و کمک بر اجرای طرح‌ها داشته باشند.
ین مسوول تصریح کرد: میزان عرصه در نظر گرفته شده برای اجرای طرح‌ها از محل صندوق توسعه ملی سال گذشته حدود ۳۸ هزار هکتار بوده و در سال جاری نیز حدود ۶۰ هزار هکتار است.
وی گفت: این ۲ عرصه حدود ۱۰۰ هزار هکتار است که جزو عرصه‌های بحرانی از لحاظ خطر سیل و وجود تعداد زیاد دام و کم شدن پوشش گیاهی و حضور مردم به جهت همراهی و مشارکت است.
دستگاه های اجرایی البرز در تلاش هستند در حیطه کاری خود با اجرای طرح های مختلف تمهیدات لازم را برای پیشگیری از حادثه طبیعی سیلاب داشته باشند اما آنچه قابل انکار نیست نقش شهروندان در همراهی با این دستگاه ها از طریق تمکین قوانین اجرایی در حوزه ساخت و سازها و پرهیز از هرنوع تخلف در تغییرکاربری و ساختمانی ، توجه به فرهنگ وحقوق شهروندی از جمله نریختن زباله ها در جویهای آب و کانال ها است که متاسفانه به رغم آگاهی بخشی ها و اطلاع رسانی های دستگاه های اجرایی متولی برخی از شهروندان نسبت به این مهم بی توجه بوده و ناخواسته بسترها را برای بروز حوادث طبیعی را فراهم می کنند.
همچنین ضرورت دارد تا در اجرای پروژه های عمرانی مانند راه سازی به موازین اصولی در بخش پیشگیری از سیلاب توجه لازم شود تا شاهد جاری شدن سیلاب و حوادث دیگری در استان نباشیم.
منبع ایرنا