کاربردی سازی صنایع دستی راهکاری برای حفظ و پاسداشت هنرهای سنتی ایرانی

حسن ولی‌زاده، کارشناس صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان البرز در یادداشتی نوشت:
کاربردی سازی صنایع دستی یکی از راهکارهایی است که برای ماندگار کردن هنرهای سنتی در دنیای مدرن امروزی ارائه می شود و می تواند به مانایی این یادگار پیشینیان کمک کند. علاوه بر این ضرورت وجود واحد پژوهش برای شناسایی، احیا و توسعه صنایع دستی اصیل ایرانی و همچنین استان البرز احساس می شود. پس از انقلاب صنعتی اروپا، صنایع ماشینی کم کم با صنایع‌دستی جایگزین می‌شد و آرام آرام صنایع‌دستی رنگ می باخت از همان زمان ضرورت اندیشیدن تمهیداتی برای پاسداشت فرهنگ، هنر و صنایع‌دستی به صورت محسوس احساس شد‌‌؛ بنابراین در سال ۱۹۶۴ اولین سمینار جهانی صنایع دستی در شهر نیویورک برگزار شد که هنرمندان و صنعتگران بیش از ۴۰ کشور جهان در آن شرکت کرده و منشور صنایع دستی را برنامه ریزی کردند. این اتفاق برابر با ۱۰ ژوئن و ۲۰ خرداد بود که به عنوان روز جهانی صنایع دستی شناخته می شود و برنامه های مختلفی هر ساله در این روز در راستای حفاظت و پاسداشت صنایع دستی ارائه می‌شود.
بر اساس آمار شورای جهانی صنایع دستی سه قطب صنایع‌دستی بزرگ در جهان وجود دارد. ایران از لحاظ تنوع ، هند از لحاظ میزان تولید و چین از لحاظ کیفیت و بسته بندی قطب های صنایع دستی جهان هستند. کشورمان ایران بیش از ۳۰۰ نوع صنایع دستی دارد که در دنیا کم نظیر است. اما آنچه در تعریف صنایع دستی می توان به کار برد این است که صنایع دستی باید ریشه در فرهنگ و سنت یک سرزمین داشته باشد، ۸۰ درصد کار آن نیز با دست انجام شده، از مواد و مصالح طبیعی و ترجیحا بومی منطقه در ساخت آن استفاده شده باشد و فرم و ساختار اثر نمایانگر فرهنگ منطقه خود باشد. در واقع اثری صنایع دستی است که شناسنامه خود را به همراه داشته باشد و گویای قدمت و پشتوانه فرهنگی آن باشد. ۸۳رشته فعال صنایع دستی در استان البرز وجود دارد که نسبت به بسیاری از استان ها قابل توجه است و از لحاظ کیفی نیز با استان های مطرح، حتی در برخی موارد با استان هایی که بانی این رشته‌ها هستند رقابت دارد. این استان در زمینه صنایع دستی در برخی رشته‌ها سرآمد است و سال هاست که هنرمندان و صنعتگران البرز جوایز ارزنده ای برخی رشته‌ها دریافت می کنند. سفال و سرامیک یکی از پرطرفدارترین رشته ها و دارای پرتعدادترین کارگاه های استان البرز است. رشته گلیم نیز از دیگر رشته هایی است که فراوانی زیادی در این استان دارد و بین ۶۰۰ تا ۸۰۰ کارگاه خانگی گلیم بافی در استان البرز فعالیت دارند. پس از گلیم بافی رشته‌های رودوزی های سنتی، هنرهای چوبی مانند معرق و منبت، گره چینی و خراطی چوب و محصولات چرمی دست‌دوز رایج هستند. مهاجر پذیر بودن استان البرز را می توان یکی از دلایل تنوع و فراوانی صنایع دستی آن عنوان کرد. اما این موضوع باعث نمی‌شود که البرز صنایع دستی خاص خود را نداشته باشد بلکه نیاز به واحد پژوهش برای شناسایی و احیای صنایع دستی استان البرز مخصوصا در مناطق اصیلی چون برغان، طالقان و روستاهای جاده چالوس احساس می شود؛ البته این نیاز به واحد پژوهشی در زمینه صنایع دستی ایرانی در کل کشور صدق می کند. آنچه مورد توجه است اینکه صنایع دستی به عنوان میراث به یادگار مانده از پیشینیان که ریشه در فرهنگ ما دارد، نیازمند ارائه راهکارهایی برای ماندگاری است. کاربردی سازی صنایع دستی و به گونه ای مدرن سازی هنرهای سنتی با حفظ اصالت آن از جمله استفاده از انواع رودوزی های سنتی در لباس ها و پوشاک امروزی می تواند علاوه بر زیباتر کردن لباس های مدرن به پاسداشت و حفظ و رونق بیشترهنرهای سنتی کمک می کن نسخه قابل چاپ