گیاه گلرنگ در ۲.۷ میلیون هکتار اراضی دیم کشور قابل کشت است

استاد پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی ایران با اشاره به اهمیت بالای محصول کشاورزی گلرنگ در تهیه روغن خوراکی ، گفت: این محصول در ۲ میلیون و ۷۰۰ هزار هکتار از اراضی دیم کشور قابل کشت است.

سید سعید پورداد، استاد و معاون برنامه ریزی و پشتیبانی پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی که در راستای سلسله سخنرانی های علمی پژوهشگاه با عنوان «گلرنگ، گیاهی چندمنظوره و مناسب شرایط خشک ایران» برگزار شد، افزود: گلرنگ با نام علمی Carthamus tinctorius (L.
) متعلق به خانواده مرکبان یا آستراسه بوده و عمدتا" دانه آن جهت تهیه روغن های خوراکی و دانه پرندگان استفاده می شود.
این گیاه از قدیم در کشورهای هندوستان، ایران، خاورمیانه و شرق آفریقا کشت می شده و به همین علت و به دلیل فراوانی گونه های مختلف (در حدود ۳۶ گونه) مبدأ آن را آسیا می دانند.

وی با بیان اینکه سه مرکز اصلی هندوستان، ایران- افغانستان و اتیوپی به عنوان مراکز پیدایش گلرنگ توسط محققین پیشین، پیشنهاد شده اند، اظهار داشت: گلرنگ جزو گیاهان بومی ایران بوده و طبق طبقه بندی اشری (Ashri ۱۹۷۳) ایران یکی از مراکز تنوع این گیاه است.
در اکثر مناطق کشور توده های محلی وجود داشته و اسامی محلی گلرنگ شامل کافشه، قاخلی، خاستونک، خاردام، چورک گولی و کاچناگولی است .
استاد پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی تصریح کرد:وضعیت زراعت گلرنگ در جهان طی دوره ۱۰ ساله نشان می دهد که سطوح زیر کشت این محصول و به تبع آن میزان تولید دانه آن متغیر بوده است.
اکثر سطح زیر کشت گلرنگ در جهان به صورت دیم است که به همین دلیل میانگین عملکرد دانه نیز تابعی از شرایط جوی است ضمن اینکه خرید این دانه در اکثر کشورها تضمینی و تحت حمایت دولت نبوده (به جز کشور ما) و قیمت آن نوسان های زیادی دارد.
وی با بیان اینکه تغییرات سطح زیر کشت و میزان تولید گلرنگ عمدتا به علت دو دلیل ذکر شده می باشد، افزود: در کشور ما از سال ۱۳۴۶ گلرنگ به عنوان دانه روغنی توسط شرکت توسعه کشت دانه های روغنی در سطح ۳۸ هکتار کشت شد.
سطح زیر کشت این محصول طی سالهای ۱۳۴۹ تا ۱۳۷۸ به صورت محدود باقی ماند.
در سال های اخیر کشت گلرنگ توسعه سریعی داشته که بیشترین سطوح زیر کشت مربوط به استانهای اصفهان، خراسان، کردستان و کرمانشاه بوده است.
عضو هیات علمی بخش فیزیولوژی مولکولی پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی اضافه کرد: براساس سیاستگذاری انجام شده در طرح تامین منابع روغن نباتی کشور، اراضی دیم کشور منطقه اصلی کشت گلرنگ بوده و برای این محصول در اراضی آبی توسعه سطح زیر کشت در نظر گرفته نشده است.
وی با تاکید بر اینکه در این طرح ملی مناطق کشور براساس میزان بارندگی و درجه حرارت به سه اقلیم سرد، سردمعتدل و گرم تقسیم بندی شده، گفت: حال اگر تنها مناطق دیم ۱۵ استان سرد و معتدل سرد کشور که امکان کشت دیم گلرنگ را دارند را در نظر بگیریم سطوح آیش این استانها بر اساس آمار وزارت جهاد کشاورزی ۷.
۲ میلیون هکتار خواهد بود.
اگر تنها ۲۰ درصد این اراضی به کشت گلرنگ اختصاص داده شوند بیش از نیم میلیون هکتار سطح زیر کشت خواهیم داشت که بیانگر ظرفیت بالای سطح زیر کشت آن می باشد.
معاون برنامه ریزی و پشتیبانی پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی تصریح کرد: نیاز کشور به تولید روغن خوراکی بیش از یک میلیون تن در سال بوده که اکنون سرانه مصرف روغن در کشور حدود ۱۸ کیلو گرم است ؛ حدود ۹۰ درصد روغن مصرفی کشور از طریق واردات تامین می شود.
بورداد با بیان اینکه کشت گلرنگ در اراضی دیم می تواند تامین کننده بخشی از روغن مورد نیاز کشور باشد، خاطرنشان کرد: گلرنگ گیاهی چند منظوره بوده و علاوه بر تولید روغن مصارف صنعتی و دارویی نیز دارد.
گلچه‌ها مصرف صنعتی و دارویی داشته و به عنوان یک منبع درآمد جانبی مطرح است.
برداشت آن باعث کاهش دانه‌بندی نمی‌شود بلکه تا حدودی افزایش تولید را سبب می‌شود (Omidi Tabrizi ۲۰۰۲).
در صورت فراهم شدن زمینه‌های استفاده از گلچه گلرنگ یقیناً سطح زیر کشت این محصول افزایش می‌یابد.
استاد سید سعید پورداد که متولد شهریور ۱۳۴۴ است دوره لیسانس زراعت و اصلاح نباتات را در دانشگاه علوم کشاورزی گرگان و فوق لیسانس اصلاح نباتات را در دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز و دوره دکتری ژنتیک و اصلاح نباتات را در دانشگاه جی بی پانت هندوستان گذرانده است.
معرفی هشت رقم جدید دانه های روغنی، اجرای ۱۰۸ طرح تحقیقاتی، ترجمه و تالیف دو جلد کتاب و تالیف یک فصل از یک کتاب، مشاوره یا راهنمایی ۴۱ پایان نامه و نیز ارائه ۶۵ مقاله در مجلات علمی – پژوهشی، چهار مقاله در مجلات علمی – تخصصی و ۸۱ مقاله در همایش های علمی داخلی و خارجی بخشی از کارنامه علمی دکتر پورداد را تشکیل می دهد.
وی که سال ها معاونت موسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور را عهده دار بوده در سمت های دیگر چون مدیریت پروژه ایران-سیمیت و مدیرکلی دفتر امور پژوهشی سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی نیز خدمت کرده است.
پژوهشکده بیوتکنولوژی کشاورزی ایران در کرج مستقر است.
منبع ایرنا